Portugal viert 50 jaar vrijheid

In Portugal is 25 april een dag waarop de vrijheid feestelijk wordt gevierd. Vrijheid om je mening te geven, om te zeggen wat je denkt, om te zijn wat je wilt en om je eigen lot te bepalen. Maar dit jaar is heel speciaal: het is namelijk 50 jaar geleden dat de Portugezen die vrijheid hebben verworven!

25 april 1974. Op deze historische dag vond de Anjerrevolutie plaats, die een einde maakte aan een 48-jarige dictatuur in Portugal. De wereldwijd bekende symbolen van die dag geven je meer informatie over wat er gebeurd is. Je ook kunt de plaatsen bezoeken waar de belangrijkste gebeurtenissen plaatsvonden, en er is een uitgebreid programma met evenementen in het hele land.

DE LOCATIES

Largo do Carmo

LISBOA
Hoewel er overal in het land opstanden plaatsvonden, was vooral Lissabon het strijdtoneel van de Revolutie, aangezien daar de regering was gevestigd. Tijdens je bezoek aan het historische centrum kun je een rondleiding volgen langs de plaatsen waar de belangrijkste gebeurtenissen van 25 april plaatsvonden: Terreiro do Paço, Largo do Carmo en Chiado.

Als je wilt kun je de route van de dag van de Revolutie zelf afleggen, waarbij je langs 14 verschillende locaties wandelt, waaronder Ribeira das Naus, Terreiro do Paço en Rua do Arsenal. Op de grond staan kleine bordjes met een QR-code voor meer informatie.

Breng zeker ook een bezoek aan het Aljube Museum. Het is gevestigd in een voormalige politieke gevangenis en bedoeld als herinnering aan de strijd tegen de dictatuur en het verzet voor vrijheid en democratie.

Daarnaast moet je beslist de kustlijn tussen Lissabon en Cascais eens bezoeken. Terwijl je door de verschillende steden rijdt (Algés, Caxias, Paço de Arcos, Oeiras, Carcavelos, Parede, São Pedro do Estoril, São João do Estoril, Estoril, Cascais) zie je verschillende forten die het mondingsgebied van de Taag beschermden. In Caxias kun je het fort van Caxias bezichtigen, dat het verst van de zee af ligt. Tijdens de dictatuur deed dit gebouw dienst als gevangenis voor PIDE, de toenmalige gevreesde Portugese geheime dienst.

Forte de Peniche ©Shutterstock / JPF

Peniche
Peniche staat bekend om de grote surfwedstrijden en de onberispelijke golven bij Praia dos Supertubos. Maar een bezoek aan het natuurlijke en culturele erfgoed van de stad is zeker ook de moeite waard, zoals het Fort van Peniche. 

Dit fort werd gebouwd in de 16e eeuw en was eeuwenlang een belangrijke militaire locatie aan de Portugese kust. Tijdens de dictatuur speelde het opnieuw een belangrijke rol, want toen werd het omgebouwd tot gevangenis voor politieke tegenstanders van het regime. Ter herinnering aan deze historische periode is het nu het Nationaal Museum van Verzet en Vrijheid (Museu Nacional Resistência e Liberdade).

Jardim Portas do Sol, Santarém

Santarém
Santarém ligt in een vruchtbaar gebied van de vallei van de rivier de Taag, en heeft een historisch erfgoed dat echt de moeite waard is. De stad is als een stenen boek waarin je de geschiedenis van de Portugese kunst kunt ontdekken dankzij de vele monumenten, met vooral gotische architectuur.

Deze stad viert ook op een speciale manier de verjaardag van de Anjerrevolutie. Het was namelijk vanuit Santarém, vanuit Escola Prática de Cavalaria (de Praktische Cavalerieschool), dat de militaire colonne onder leiding van kapitein Salgueiro Maia naar Lissabon trok om de militaire coup uit te voeren.

Forte de Santa Luzia, Elvas ©Christophe Cappelli / Shutterstock

Grândola
De verschillende stranden aan de kust van de Alentejo, tussen Troia en Melides, behoren tot de gemeente Grândola. De stad beschikt niet alleen over enkele van de populairste stranden van de Portugese kust, maar is ook de geschiedenis ingegaan dankzij het nummer "Grândola, Vila Morena" van Zeca Afonso.

Dit lied werd door de strijdersbeweging uitgekozen als tweede radiosignaal om de militairen te laten weten dat ze op weg konden gaan in de richting van Lissabon. Dit was het begin van de Anjerrevolutie. het lied werd een hymne voor de historische gebeurtenissen en herinnert de Portugese bevolking aan hun verworven rechten: vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Alcáçovas
In Viana do Alentejo ligt Alcáçovas, dat op de UNESCO-lijst van immaterieel erfgoed staat als centrum van de traditionele productie van koebellen, of chocalhos. Dit is een vaardigheid die van generatie op generatie wordt doorgegeven en waarvoor een zeer specifiek handmatig proces nodig is. Het Chocalho Museum vertelt dit verhaal aan de hand van een privécollectie van meer dan 3000 stuks die in de loop van 60 jaar zijn verzameld.

Vlakbij, op Monte Sobral, vond de eerste ontmoeting tussen de kapiteins van de opstand plaats en begon de Anjerrevolutie vorm te krijgen.

Elvas
Omdat Elvas dicht bij de grens ligt, is het niet meer dan logisch dat de stad een belangrijke militaire rol heeft gespeeld. Het uitgebreide complex van militaire vestingwerken heeft dan ook terecht de status van UNESCO Werelderfgoed. Bezoek tijdens je rondleiding door de stad het Militair Museum van Elvas (Museu Militar de Elvas), waar de gevechtswagens en pantservoertuigen die deelnamen aan de Revolutie bewaard worden, en neem deel aan de vieringen die in het teken staan van 25 april.

Murais de Liberdade, São João da Madeira © Ruído

Kunstroute “Muurschilderingen voor de Vrijheid”
Vanaf 1974 deden wanden en muren dienst als canvas waarop boodschappen werden afgebeeld die de voorbijgangers bewust moesten maken van de waarden waarvoor werd gevochten. Vandaag de dag heeft urban art het stokje overgenomen en zijn muurschilderingen nog steeds een geliefde uitdrukkingsvorm die het stadsbeeld sterk heeft veranderd.

Tijdens een route van het noorden naar het zuiden van het land, kun je op 14 locaties de "Muurschilderingen van de Vrijheid" zien. Dit zijn stedelijke kunstwerken van de "Ruído"-groep. Terwijl je door de verschillende steden wandelt waar de belangrijkste gebeurtenissen van de Anjerrevolutie plaatsvonden, kun je dankzij deze muurschilderingen stilstaan bij de geschiedenis. Deze werken kaarten belangrijke thema's en gebeurtenissen aan met symbolen die staan voor vrijheid, humanisme en democratie. 

FESTIVITEITEN OP 25 APRIL

Het hele jaar door wordt er in het hele land een intensief activiteitenprogramma georganiseerd om deze datum te vieren en de Vrijheid te herdenken, voornamelijk in de maand april. Enkele hoogtepunten zijn fototentoonstellingen en documentaires uit die tijd, die een ander Portugal laten zien dan nu. Er worden ook concerten gegeven ter herinnering aan een van de belangrijkste en meest universele uitingen van verzet.

Bekijk het programma voor de festiviteiten rond het vijftigjarig jubileum. Op 25 april kun je deelnemen aan of aanwezig zijn bij activiteiten in de belangrijkste steden, met als hoogtepunten de optochten aan de Avenida da Liberdade in Lissabon en de Avenida dos Aliados Parade in Porto.

SYMBOLEN

©ChayTessari / Unsplash

De rode anjer
De rode anjer in de loop van een geweer of in de hand is een iconisch beeld van 25 april. Het is een typische bloem uit die tijd en het verhaal erachter gaat over een vrouw, Celeste Caeiro, die woonde in Chiado. Ze werkte in een restaurant dat op 25 april 1974 zijn eerste verjaardag vierde, en daarom rode anjers aan zijn klanten gaf. Toen de eigenaar op de radio hoorde dat er een revolutie aan de gang was, sloot hij het restaurant en gaf hij de anjers aan Celeste. Toen Celeste op weg naar huis in Rossio de gevechtsvoertuigen zag passeren in de richting van Largo do Carmo, vroeg ze een soldaat wat er aan de hand was en gaf ze hem een anjer, die hij in zijn geweer stopte. Vervolgens gaf ze anjers aan andere soldaten die ze in hun geweer stopten, en andere bloemisten in Baixa deden hetzelfde.

Dankzij de anjer in hun geweer konden de mensen de troepen van de revolutie beter herkennen. Dit is ook duidelijk te zien op de vele foto's die die dag zijn gemaakt.

Het blauwe potlood
Tijdens de dictatuur werd er in Portugal niets gepubliceerd zonder voorafgaande goedkeuring van de Censuurcommissie. De censoren hielden nauwlettend toezicht op de pers, de media en allerlei culturele evenementen. Ze doorstreepten teksten met blauw potlood en verboden alles wat enigszins in strijd was met het regime en de dictatuur. Vrijheid van meningsuiting was een van de grootste wapenfeiten van april.

Muziek
De dag van de Anjerrevolutie wordt direct geassocieerd met twee nummers die op de radio werden uitgezonden en die werden gebruikt als signaal voor de staatsgreep die een einde moet maken aan de dictatuur van de Estado Novo.

Het eerste lied was “E depois do Adeus”, van Paulo de Carvalho. Dit nummer werd een dag op voorhand, om 22.55 uur, uitgezonden door het radiostation Emissores Associados de Lisboa. Op die manier werd stiekem het bevel gegeven aan de troepen om zich voor te gaan bereiden op de militaire operatie die werd gelanceerd door de Movimento das Forças Armadas (Beweging van de Strijdkrachten).

Om 24:20 uur werd het nummer “Grândola Vila Morena”, van José Afonso  (of Zeca Afonso) gedraaid op Rádio Renascença. Het was het startsein voor de militaire operatie, waaraan troepen uit Almada, Aveiro, Estremoz, Figueira da Foz, Mafra, Santa Margarida, Santarém, Serra da Carregueira, Tancos, Vendas Novas en Viseu deelnamen.